Ideja književnog dela

Ideja književnog dela je osnovna poruka koju pisac želi preneti kroz poetsko ili prozno delo. To je glavna i temeljna misao koja se proteže kroz celo književno delo, a sadržana je u temi te se prepoznaje u raznim situacijama i likovima.

Elementi književnog dela

Ideja književnog dela jedan je od važnih elemenata književnog dela, zajedno s temom, motivima, građom, sižeom i fabulom, likovima, kompozicijom, oblikom pripovedanja te jezikom i stilom. Svi ti elementi zajedno stvaraju ukupan umetnički dojam, ali i pomažu pri analizi dela. Oni omogućuju bolje razumevanje onog što je pisac želeo reći, odnosno celog književnog dela. Pri analizi dela, kada se jednom odredi ideja, potrebno ju je sročiti kratko i jasno, najbolje jednom rečenicom, kako bi poruka ili pouka dela ostala upamćena.

Ideja književnog dela je misao, pouka koja proizlazi iz autorovog umetničkog nadahnuća, a pisac se njome vodi pri stvaranju, pisanju dela. Ideja može biti glavna ili sporedna.

I dok je tema književnog dela predmet o kojem se govori, neki događaj, raspoloženje, lik, osećaj ili sudbina, ideja je ta koja nas navodi da shvatimo poruku dela.

Kako se ideja književnog dela ne bi pobrkala s temom dela, najbolje je objasniti razliku na konkretnom primeru.

Razlika između ideje i teme književnog dela

Uzmimo za primer jedan od najpoznatijih svetskih romana „Ana Karenjina„, klasik ruskog pisca Lava Nikolajeviča Tolstoja.

Roman započinje jednim od najpoznatijih Tolstojevih citata: „Sve srećne porodice liče jedna na drugu, svaka nesrećna porodica, nesrećna je na svoj način“, tako da se ideja dela nazire već na samom početku.

Tema ovog dela bavi se savremenim visokim društvom 19. veka, moskovskim i petrogradskim krugovima, kroz društveno-ekonomska pitanja, probleme porodičnog života i braka te moral pojedinca i posrnuće društva u tom pogledu.

I dok je glavna tema Ane Karenjine problem braka, preljuba i traganje za ljubavi i ličnom srećom, ideja je da čovekova sreća uvelike ovisi o društvenim konvencijama i moralnim zakonima. Glavnu ideju, misao vodilju pri stvaranju dela, raspoznajemo kroz središnju temu preljuba koji počini glavni lik Ana, zbog čega joj sledi kazna – ona biva odbačena od društva te na kraju skončava tragično. Samim time čitalac dolazi do zaključka koji je ujedno i glavna ideja književnog dela: Sreća pojedinca nije isključivo u njegovim rukama već ona ovisi o mnogo faktora pa tak i društvenim normama.

Iako gotovo svako književno delo nosi neku ideju, u delima narodne usmene književnosti, ideju je vrlo lako prepoznati. Na primer, u narodnoj priči „Đavo i njegov šegrt“ kroz temu dela i lik domišljatog dečaka koji uspeva da porazi samog đavla, ideja je ta da svatko može da porazi svog đavla, pri čemu je đavo preneseno značenje za neku karakternu osobinu ili životnu nedaću, ako je čovek strpljiv, marljiv, uporan i trudi se.

Ideja književnog dela u poeziji

Ideja književnog dela ne nalazi se samo u proznim delima, već u poeziji. U pesmi srpskog pesnika Vaska Pope „Belutak„, glavni motiv je beli kamen, narodski zvan belutak, koji simbolizira čoveka koji se ne boji negativnih sila, a uz to je i jakog, čistog duha, čvrst pred nedaćama te se izdiže iznad zla i prolaznosti života. Dok je pomenut motiv ujedno i tema pesme, ideja dela je sledeća: Što god nas snašlo u životu, trebamo ostati pozitivni i sa smeškom rešavati probleme.

Kroz ideju književnog dela pisac prenosi svoje stavove o raznim događajima, situacijama, pojavama, ljudima i društvu. Autor već prije pisanja dela, zamišlja ideju koja na kraju rezultira kompletnim književnim delom, tematikom, likovima i radnjom kroz koje čitaoc postepeno dolazi do glavne poruke ili onoga što je autor želeo reći.