Pevam pesmu obrađena lektira književnice Milice Stojadinović Srpkinje. Lektira sadrži detaljnu analizu pesme, analizu dela, književne elemente i beleške o piscu, sve potrebno za kvalitetnu obradu i aktivno sudelovanje u nastavi.
Pročitajte kompletno delo Pevam pesmu >>
Analiza dela
Pevam pesmu jedna je od najpoznatijih pesama Milice Stojadinović Srpkinje, jedine zapamćene pesnikinje srpskog romantizma, a, kako je sama autorka na kraju pesme zapisala, nastala je 14. avgusta 1854. godine. Većina pesama Milice Stojadinović Srpkinje inspirisana je nacionalnim motivima istorijskih događaja ili pesnikinjinog doživljaja nacionalne kulturne baštine.
Njene pesme su, još od početka pisanja, nadahnute su izrazitim osećanjem prema svojoj domovini zbog čega je sama sebi dodala, uz ime i prezime, pseudinom Srpkinja. Osim nacionalnog, u njenim pesmama vidimo i verske emocije.
Pevam pesmu, kako sama autorka kaže „na koju me ovo tamno oblačito veče pobuđuje“ pesma je o doživljaju lirskog subjekta, o prirodi koja pokreće inspiraciju i sećanja na neke, za pesnikinju bitne događaje. Njenu snažnu vezu sa prirodom i srpskim duhom koji, kao priroda traje kroz vekove, i kojim je prožeto sve stvaralaštvo Milice Stojadinović Srpkinje.
Ovaj put, to veče je Milicu Stojadinović Srpkinju podstaklo da ispeva pesmu o, najznačajnijem događaju u srpskoj istoriji, Kosovskom boju, i najtragičnojoj ženi tog vremena, a to je Majka Jugovića. Noć, u kojoj Milica piše svoju pesmu, podseća je na noć nakon kosovskog boja, i strepnju i tugu majke jer joj se sinovi ne vraćaju, kao i snažno prisustvo prirode koja treba da podrži majku u njenom tugovanju.
Pesma je sastavljena od šest katrena od po pet slogova, odatle u pesmi vlada pravilna ritmičnost.
Književni elementi
Književni rod: lirika
Književna vrsta: rodoljubiva pesma
Stih: šest katrena sa po pet slogova
Vreme radnje: neodređeno
Mesto radnje: neodređeno
Tema: tragedija majke Jugovića usled Kosovskog boja
Ideja: priroda učestvuje u čovekovom bolu, u nekim najvećim bolovima, čovek je sam, ali uvek postoji nada za bolje
Analiza pesme, citati
Na samom početku, kao što je autorka i napomenula na početku pesme, nju stanje u prirodi pobuđuje da opiše svoj doživljaj davnog događaja.
„(na koju me ovo tamno oblačito veče pobuđuje)“
Ona nas uvodi u pesmu opisujući prirodu:
„Zvezde se kriju
Nebo je mutno,
Oblaci s’ viju
Po nebu žurno.
Oblaci strašni,
Ah, kuda, kuda?
Nemojte nebo
Natkriti svuda!“
Ali samim tim opisima: zvezde se kriju, nebo je mutno, oblaci s’ viju po nebu žurno mi već stičemo utisak određene jeze i dramatičnosti, nagoveštaja neke neprilike, nesreće ili katastrofe. Između molbe i imperative nemojte nebo natkriti svuda lirski subjekat ukazuje na to da oblaci, odnosno neka neprilika i nesreća, ima tendenciju da zahvati celo društvo, celu Srbiju, u ovom slučaju, kao što je to bio slučaj sa Kosovskim bojem.
Takođe, u stihovima zvezde se kriju, oblaci s’ viju prisutna je personifikacija. Zatim nas upućuje na jednu svetlu tačku, na jednu zvezdu koja bi trebalo da sačuva jednu majku:
„U jednom kraju
Beloga sveta
S nadeždom blista
Sad jedna zvezda.
O, dalje, dalje
Od zvezde one,
Da ni oblačak
Na nju ne klone.
Da njeni zraci
U noći ovoj
Prosiplju nadu
Majci tužećoj.“
U jednom kraju beloga sveta, daleko od nesrećnog zbivanja u ratnom sukobu na Kosovu, ipak postoji tračak nade, jedna zvezda, za koju se lirsk subjekat moli da ostane da sjaji. Da nijedan oblačak na nju ne klone, kako bi mogla da zaštiti od straha iznurenu dušu jedne majke.
Majke tužeće, kako je lirski subjekat naziva. O dalje, dalje, od zvezde one – lirski subjekat tim ponavljanjem dalje, dalje naglašava tenziju i veliku zabrinutost koja muči majku, majku Jugovića. Potrebno je da oblaci budu jako daleko od zvezde, jer tuga majke ja jako velika, pa ukoliko bi oblaci prišli blizu, umanjili bi mogućnost da je zvezda sačuva. Ali, ko je ili šta je ta zvezda?
Često se u narodnoj književnosti čak mesec nazivao zvezdom, to znamo iz starih pesama Oj meseče, zvezdo sjajna, a iz simbolike meseca, znamo da je on pratilac svih dešavanja, saputnik, savremenik i svedok svega što se dešava u noći. Ovaj put je to tuga majke. Tuga majke koja bi mogla biti fatalna, kako je naposletku, s majkom Jugovića i bilo, ali, prisustvo podrške jedne zvezde, kao nade, ima za cilj da nam dokaže da priroda učestvuje u čovekovom bolu, a ujedno, da je u nekim najvećim bolovima, čovek sam, nema drugog čoveka.
Naposletku, za majku Jugovića i nema mogućnosti da u noći ima podršku ljudi, jer po predanju, ona je ostala sama. Svih devet sinova i njen muž kao deseti Jugović – poginuli su u Kosovskom boju. Pesma završava strofom i odgovorom na pitanje ko je ta majka:
„Koja j’ to majka
Svi je mi znamo,
Jer njenu tugu
Davno slušamo.“
Ovde lirski subjekat postavljenim pitanjem odmah daje odgovor i upućuje na to da je to najpoznatija majka, a svakako je u srpskom narodu, najpoznatija tužeća majka, majka Jugovića, čijih je svih devet sinova poginulo u Kosovskom boju. Jer njenu tugu davno slušamo – izražava se vekovno pominjanje stradanje ove majke, koja je ujedno, simbol i za sve majke tog vremena koje su izgubile sinove, kao i za sve majke u srpskoj istoriji, uopšte.
Ali, iz snažnog nacionalnog osećanja Milice Stojadinović Srpkinje, iz njene ljubavi prema zemlji, iz znanja da se ona rodila i živela izvesno vreme na srpskoj teritoriji koja je bila odvojena od Srbije (u Vojvodini koja je tada pripadala Austrijskom carstvu), i Srbiju su zvali majkom, može se posmatrati i da je u njenoj pesmi majka tužeća zapravo Srbija, koja vekovima trpi unutrašnja i spoljna previranja.
Treća majka o kojoj bi moglo biti reči u ovoj pesmi je svakako Bogorodica. Jer, kao što znamo, Milica Stojadinović Srpkinja, je bila ćerka sveštenika i, kao veoma pobožna, mogla je u ovoj pesmi misliti i na Majku Božiju, koja tuži zbog raspeća sina, Isusa Hrista, i otuda završetak pesme jer njenu tugu davno slušamo. No, to su samo pretpostavke i raščlanjivanje značenja jezika, što nam sloboda tumačenja dozvoljava, prvobitno značenje ove pesme, uzeto je iz kosovskog mita, i majka tužeća iz pesme Milice Stojadinović Srpkinje je upravo i jedino Jugovića majka.
Beleške o piscu
Milica Stojadinović Srpkinja bila je srpska književnica iz 19. veka. Rođena je 6. Jula 1828. godine u selu Bukovac, u tadašnjem Austrijskom carstvu, a umrla 25. jula 1878. godine u Beogradu, u tadašnjoj kneževini Srbiji. Bavila sa pisanjem poezije, prevođenjem, sakupljanjem narodnog staralaštva. Govorila je nemački, italijanski, francuski i slovački jezik. Smatra se prvom velikom pesnikinjom srpske književnosti, posle monahinje Jefimije iz 14. veka.
Bila izuzetno obrazovana žena, i veliki ljubitelj i poznavalac književnosti. Ono što je zanimljivo jeste da se ona obrazovala uglavnom sama, učila je strane jezike i proučavajući književnost, a kao dete lokalnog sveštenika, uživala je ugled u društvu. O njenom književnom umeću mnogo govore činjenice da ju je Vuk Stefanović Karadžić nazivao „moja šćer iz Fruške“ (misli se na Frušku Goru) jer je Milica bila veoma bliska sa Vukovom ćerkom Minom.
O veličini Milice Stojadinović Srpkinje govori i Petar Petrović Njegoš. Poznata je njegova očaranost njenim književnim umećem i njegova rečenica: „Ja pojeta, ona pojeta, da nijesam kaluđer, eto kneginje Crnoj Gori„.
Milica Stojadinović Srpkinja bila je veoma bliska sa knezom Mihailom Obrenovićem koji joj je bio zaštitnik i veoma odan prijatelj. Mnogi pesnici onog doba, pored najvećih, Vuka Karadžića i Njegoša, posvećivali su svoje pesme Milici Stojadinović Srpkinji, a među njima su: Ljubomir P. Nenadović, Đorđe Rajković, Ivan Mažuranić, Jovan Subotić, kao i mnogi njeni savremenici iz inostranstva, među kojima su: Johan Gabrijel Sajdl, Ludvig August fon Franklom, kao i češka pripovedačic Božana Njemcova, sa kojom je Milica Stojadinović Srpkinja bila u redovnim prepiskama. Sa većinom od nabrojanih književnih velikana, Milica je imala i lične kontakte, rado su dolazili da je posete na Fruškoj Gori očarani njenim specifičnim književnim izrazom i velikim talentom.
Svoje prve radove, Milica je objavila još kao trinaestogodišnja devojčica, prvi put 1847. godine u Serbskom narodnom listu štampana joj je prva pesma. A već od sledeće godine, njene pesme bivaju redovno štampane u najpoznatijim književnim časopisima onog vremena, kao što su: „Vojvođanka“, „Sedmica“, „Šumadinka“, „Fruškogorka“, „Danica“, „Putnik“ i „Komarac“.
Njene pesme, još od početka stvaranja, nadahnute su izrazitim nacionalnim osećanjem, zato je sama sebi uz ime i prezime dodala pseudonim Srpkinja. Takođe, u njenoj poeziji je pristuno, pored nacionalnog, i versko osećanje. Prihod od prve knjige, štampane 1850. godine pod nazivom „Pesme“ htela je da pokloni manastiru Visokim Dečanima, ali je Vuk Karadžić od te ideje odvratio rekavši da novac treba uložiti u štampanje sledeće knjige.
Sve njene pesme su inspirisane srpskim revolucionarnim duhom opisivajući događaje 1848. odnosno prisajedinjenje Vojvodine kneževini Srbiji. Mada, postoje teorije da u časopisima pesme koje su potpisane sa Spkinja ili jedna Srpkinja nisu baš sve Miličine, iako se njoj pripisuju. Pošto je u to vreme bilo jako teško odavati srpski identitet u Austrijskom carstvu, pretpostavlja se da je mnogo mladih pesnikinja pisalo pod pseudonimom Srpkinja, ali, se većina ipak, sa izvesnom sigurnošću pripisuje Milici.
O bitnosti njene poezije govore i činjenice da je bila zapažena od najuglednijih tadašnjih književnih kritičara kao što su Jovan Skerlić i Anica Savić Rebac, iako joj Skerlić, kao i mnogima nije bio naklonjen.
Pored njenih knjiga pesama, poznat je i „Dnevnik U Fruškoj gori 1854.“. Dnevnik je Milica počela pisati nakon povratka iz Beča kada je bila u poseti kod Mine Karadžić, Vukove ćerke. Tada se susrela sa mnogim viđenim ljudima koji su bili u izgnanstvu, među kojima je bio i knez Mihailo Obrenović i njegova žena Julija.
Pored pesničkog dara, vrdničke ili fruškogorske vile, kako su Milicu Stojadinović Srpkinju nazivali savremenici, ona se smatra i prvom ženom reporterom u Srbiji jer je izveštavala o bombardovanju Beograda 1862. godine.
Njen dnevnik „U Fruškoj gori“ je imao 433 pretplatnika i to: Beč (200), Budim (20), Beograd (84), Šabac (20), Vukovar (40), Karlovci (49) i Mitrovica (20)
Ukupna bibliografija Milice Stojadinović Srpkinje se odnosi na sledeće publikacije: „Pesme“ (1850.), „Pesme, knjiga 2“ (1855), „U Fruškoj gori 1854.“ (1861.), „U Fruškoj gori 1854. sv. 2“ (1862.), „U Fruškoj gori 1854. sv. 3“ (1866.), „Pesme Milice Stojadinović“ (1869.)
Njene najpoznatije pesme su: „Vijenac srpskom pjesniku Vladici Crnogorskom Petru Petroviću Njegošu“ (1852), „Na Vidovdan“ (1853), „Ljubav i vernost“ (1855), kao i pesme: „Na smrt“, „Pevam pesmu“, „Izliv čuvstva“ i „Minki Karadžić“.
Poslednjih deset godina života provela je u Beogradu, u kući jednog Grka, sa sluškinjom, nepoznatom devojkom iz Šapca. Nije se udavala. Umrla je u bedi i siromaštvu, 25. jula 1878. godine u Beogradu, potpuno zaboravljena od svog naroda i nekadašnjih poklonika.
Iako je kraj njenog života bio tragičan i usamljenički, srpski narod nije zaborvio njen doprinos nacionalnom i kulturnom identitetu, te tako postoji njena spomen-bista u rodnom selu Bukovcu kao i spomen-ploča na njenoj rodnoj kući u Bukovcu, spomenik Milici Stojadinović Srpkinji u manastiru Vrdnik, a od 1974. godine se u Novom Sadu i na relaciji Bukovac – Vrdnik održavaju književni susreti ’’Milici u pohode’’ kao književno memorijalna manifestacija posvećena Milici Stojadinović Srpkinji. Osnovna škola u Vrdniku nosi naziv Milica Stojadinović Srpkinja. Od 1994. godine, Zavod za kulturu Vojvodine dodeljuje prestižnu književnu nagradu Milica Stojadinović Srpkinja za izuzetan doprinos poeziji
Ostavite odgovor