Helenizam

Helenizam obuhvata jedan veoma važan period antičke istorije koji počinje osvajanjima Aleksandra III. Velikog (Aleksandar Makedonski) 334. godine pre nove ere i traje oko tri veka, odnosno do druge polovine 1. veka pre nove ere sa pojavom Rimskog Carstva.

Istorija helenizma

U istorijskom smislu helenizam se odnosi na sva dešavanja u periodu grčko-makedonskih osvajanja na Istoku, od Egipta i Sirije pa sve do Indije, pod Aleksandrom III. Velikim.

Grci, koji su sebe nazivali Helenima, su i pre ovog velikog osvajača imali velik uticaj na narode s kojima su dolazili u doticaj ali su istočne narode nazivali „varvarskim narodima“ i distancirali se od njih smatrajući svoj helenski identitet kulturno i duhovno superiornijim.

Taj zid srušio je Aleksandar Makedonski kad je krenuo u ratnički pohod na Istok.

Na području između Egipta i Indije pojavljuju se stotine novih gradova, grade se prvi univerziteti, muzeji i biblioteke. Najvećim predstavnikom helenističkog načina života i kulture smatra se Aleksandrija, grad osnovan na području Egipta, u kojem je osnovana čuvena aleksandrijska škola, u kojoj su se izučavali poznati filozofi i naučnici i gde je izgrađena velika biblioteka koja je sadržavala oko 700.000 svitaka.

Aleksandrijski muzej bilo je mesto razvitka prirodnih nauka, matematike, fizike, geometrije, astronomije i medicine, gde su neki od najznačajnijih naučnika tog doba, kao što su Euklid i Arhimed, napisali svoja najznačajnija dela.

Takođe su se pojavile i važne filozofske škole, akademije koje osnivaju Platonovi i Aristotelovi sledbenici. Pojavljuju se i skeptici čiji je osnivač bio Piron, dok je Zenon osnovao stoicizam.

Umetnost i arhitektura helenizma su bogati i pompozni, zbog čega neki danas nazivaju umetnost tog veka i „antičkim barokom“.

Dolazi do prožimanja grčko-makedonske kulture i načina života sa istočnjačkim kulturama i nastaje jedna od najsloženijih i najkomplikovanijih epoha u antičkoj istoriji – helenizam.

Definicija helenizma

Grčka reč hellenismós može se prevesti kao priklanjanje grčkom jeziku i običajima. Samim time se helenizam prosto može definisati kao oponašanje svega što je grčko.

U širem smislu definiše se kao prihvatanje grčke kulture od negrčkih naroda i obuhvata sve faze razvoja grčke kulture.

Književnost helenizma

Književnost helenizma se može podeliti na dva perioda:

Aleksandrijsko razdoblje (323. PNE do 30. PNE)

Središte grčke kulture, osim filozofije, premestilo se iz Atine u Aleksandriju, a gradovi Pergam, Antiohija, Rod i Sirakuza posebno su važni za razvoj književnosti. Jezik helenističkih umetnika bio je jonsko-antički dijalekt (koine dialektos), a u tom periodu javlja se i filologija (nauka koja se bavi jezikom i gramatikom).

Dominiraju kratke lirske vrste, neguju se epilija, elegija, epigram, mime i didaktična poezija, a nastaje i nova vrsta poezije idila. Za najvažnije pesmike smatraju se Kalimah, Teokrit, Euforion, Apolonije Rođanin, Arat, Nikandar i Heronda.

U prozi takođe vlada raznolikost. Pišu se pripovetke, nastaju leksikoni i gramatike, antologije i književne kritike.

Procvat doživljava i nova antička komedija koju karakterišu stereotipni likovi i spletke te se smatra komedijom karaktera. Njen najpoznatiji predstavnik je Menandar, takođe i najznačajniji starogrčki komediograf uz Aristofana.

Obrađivale su se teme ljubavnog, mitološkog, poučnog, satiričnog i zabavnog karaktera. Učeni su pesnici kroz pastirske pesme u formi dijaloga u alegorijskom obliku iznosili svoje političke stavove i druga raspoloženja i misli.

Rimsko razdoblje (od 30. godine PNE)

Pojava Rimskog Carstva i gubitak Grčke nezavisnosti smatraju se završetkom helenističke ere. Međutim, Grci uspevaju negovati svoju slavnu prošlost i u tom periodu, a helenistički se uticaj proširio i na zapad.