“Vojevao beli Vide, Koledo!” koledarska je pesma koja pripada vrsti zimskih obrednih pesama. Koledarske pesme pevale su se od zimske kratkodnevnice, odnosno 22. decembra, do Božića ili Bogojavljanja, a naročito na Badnji dan i Badnje veče. Tradicionalno, okuplja se najmanje sedam momaka koji od kuće do kuće pevaju koledarske pesme, koje domaćinima ujedno znače i dobre želje u narednoj godini. Jedan među pevačima predstavljao bi Koleda, a ostali bi imali neke funkcije, na primer Koledova vojvode, vrećara i slično. Ova tradicija dolazi iz paganskih verovanja da ove pesme jačaju Sunce i pomažu mu da pobedi tamu.
Koledarske pesme slične su božićnima. Pojam Koledo u paganskoj mitologiji označava mladog, tek rođenog boga, što možemo da izjednačimo sa Božićem, odnosno tek rođenim Hristom, mladim bogom. Koledarske pesme uvek su vesele, ali za razliku od božićnih, u sebi uvek sadrže motive iz prirode i domaćinstva. One nisu religijske, već vešto sklapaju nekadašnja verovanja sa današnjom religijom, ujedno njegujući folklornu ostavštinu i tradiciju.
Ova koledarska pesma govori o slovenskom bogu Svetovidu. On je veliko božanstvo koje se, kao i Bog u hrišćanskoj veri, smatra svevidećim i sveznajućim. Upravo zato se i identifikuje sa Suncem, što kao motiv vidimo i u ovoj pesmi. Sunce je visoko na nebu i zato vidi sve šta se dešava na Zemlji. Kao što se u pesmi Vide uveče vraća kući, tako i Sunce pada na horizontu. Ova poveznica nikako nije slučajna, već je u funkciji metafore.
Čak se i u naslovu pesme, odnosno u samoj pesmi, vidi povezanost Vida sa svetlom jer se i on sam naziva “belim”. Svetlost ujedno znači i povezanost sa prirodom i njenom plodnosti. Suprotni njemu, “belom Vidi” su njegovi neprijatelji koji se nazivaju “crnima” i “kletima”. Oni su poistovećeni sa istorijskim neprijateljima, metaforički prikazanima kao sile mraka ili tame. Slavljenjem njegove pobede veliča se Vide kao patrijarhat i domaćin kojeg se dočekuje sa radošću, jer donosi mir, blagostanje, plodnost i nadu u bolje sutra. Osim toga, motiv s kojim se povezuje je i motiv konja, jer se Svetovid smatra bogom i zaštitnikom konjanika, što je u prošlosti bilo itekako značajno za narod.
Vojevao beli Vide, Koledo! – analiza pesme
Pesma započinje stihom koji je ujedno i naslov te služi kao svojevrsna invokacija u pesmi – “Vojevao beli Vide, koledo!”. Nakon toga saznajemo sa kime je Vide vojevao, odnosno ratovao i sukobljavao se. Tri godine sukobljavao se s “kleti Turci”, a četiri sa “crni Ugri”. Ovde vidimo istorijske smernice, odnosno unošenje stvarnih događaja u pesmu s mitološkim likom i to ne samo kako bi se pojačao dojam da je lirski objekat bio stvarna osoba, nego i da bi se čitaoc mogao bolje poistovetiti s pričom. Ako ima istorijske elemente, čak i izmišljena priča, pa i legenda, zvuči ubedljivilje i lakše možemo da poverujemo u njenu ideju.
Nakon uvoda u priču, nastavlja se govor o tome kako je nakon ratovanja Vide došao iz vojske i seo da večera. Uvodni sukob zamenjuje smiraj, jer motiv večere menja atmosferu. Nakon haotične, ona postaje udobna, mirna. Upravo i sledeći stihovi to dotano naglašavaju:
Stade gromot. Stade tropot
Oko dvora Vidojeva.
Jednom kada je Vide prestao da ratuje, kao da su svi ratovi odjednom stali. Ipak, to ne znači da je moć Vide i njegove vojske umanjena. Njena silina ističe se u sledećim stihovima koji menjaju tok pesme. Odjednom se iz ratovanja, tematika prenaša na ljubav. Vida zaziva svoju “vernu ljubu”, poziva je da izađe i da vidi “šta je gromot, šta je tropot”, odnosno da svedoči njegovoj silini i slavi šta ju je stekao u ratu. A kada ljuba izađe, tek onda nastupa veselje.
Ne vesli se Vidi samo njegova ljuba nego celo domaćinstvo, sve životinje, pogotovo konji, jer znamo da je Vide zaštitnik konjanika. Vide dobiva epitet “gospodara”, što ustoličava njegov patrijarhalni status. On je gospodar dvora i svega na njemu, stoga mu se sve i raduje što je došao živ iz bitke. To da je rat uspešno završen, nakon čega je nastupio mir, govori stih: “I golubi krilima biju”, jer golubovi su simboli mira, stoga je celi ovaj stih metafora za uspostavljeni mir nakon bitke.
Posljednja dva stiha zaključuju tematiku pesme – raduju se svi šta je gospodar došao iz rata. Kao predstavnik Sunca, to znači da je iz tame doneo svetlost i ono što sledi su dobri, srećni dani u miru. Vida ne samo da je preživeo borbu sa zlim silama, sa tamom, nego je i svojoj okolini donio svetlost i nadu, istu onu koju osećamo na kraju svake godine, odnosno u vreme Božića. Ideja ove pesme je da sa novim Suncem, odnosno novom godinom dolazi i nada u bolje sutra.
Autor: V.B.
Ostavite odgovor