“Enciklopedija mrtvih” zbirka je novela Danila Kiša. U pogovoru zbirke pisac je naveo da su sve priče manje ili više u znaku jedne tema, a to je metafizička tema. Tako je možemo videti u spevu o Gilgamešu, gdje je pitanje o smrti jedna od glavnih tema.
Opisujući i obrađujući temu smrti, pisac opisuje okolnosti i oblike umiranja, još od biblijskih vremena pa sve do današnjeg dana. Neke priče bliske su tradiconalnim novelama te se u njima ističu sažetost i obrti, dok su drugi inspirisani Borhesovim književnim postupcima.
“Enciklopedija mrtvih” sastoji se od devet novela, odnosno devet poglavlja. U njima se priča o istoriji o smrti. To su: “Simon Čudotvorac”, “Posmrtne počasti”, “Enciklopedija mrtvih”, “Legenda o spavačima”, “Ogledalo nepoznatog”, “Priča o majstoru i učeniku”, “Slavno je za otadžbinu mreti”, “Knjiga kraljeva i budala”, “Crvene maske s likom Lenjina”. U “Postkruptumu” pisac je obrazložio svaku od navedenih priča.
“Enciklopedija mrtvih” nosi podnaslov “Čitav život”, a to je novela po kojoj je i cela zbirka dobila ime. Ona započinje kao kazivanje o putovanju. Narator ove novele je žena. Ona je teatrolog i bavi se pozorišnim istraživanjima. U Štokholmu, u Švedskoj, provela je deset dana. Tada je dobila poziv od Instituta za pozorišna istraživanja.
Dane je provodila posećujući pozorišne predstave, a najviše je se dojmilo prikazivanje zatvorenicima Beketovog dela”Čekajući Godoa”.
Njen vodič po pozorištima bila je gospođa Johanson. Ona je svoju gošću jedne večeri po završetku predstave odlučila da odvede u Kraljevsku Biblioteku. Biblioteka je bila vrlo neobična. Poseduje mnogo sala i to onoliko koliko ima slova u abecedi. Dakle, svaka sala namenjena je jednom slovi. No, svaka od njih sadrži samo jednu knjigu, i to “Enciklopediju mrtvih”. Ona je tiskana u milionima primeraka.
Naratorka je pronašla pod slovom M, važne podatke o svom ocu, Đ.M., koji je umro netom prije, odnosno 2 meseca pre njenog puta u Švedsku. U Enciklopediji je život njenog oca koji je bio geometar, prikazan do tančina.
Naratorka je do jutra uspela da učini rezime očeve biografije. Kada je pročitala poslednji pasus uz vrisak se probudila! Tako smo na kraju novele saznali da je u biti sve ispričano bilo sadržina jednog sna.
Nakon što naratorka započne da čita enciklopedijske odrednice o svom ocu, kazivanje se deli u dva smera. Na jednoj strani su i najsitniji detalji iz života Đ.M., dok su na drugoj strani sudovi o enciklopediji, građi, smislu, značaju, porukama i metodologiji.
U prvom toku je zanimljiva priča o jednom običnom životu, dok su u drugom toku poetični iskazi. Možemo da damo zaključak da je životopis samo ilustrativni materijal. Prednost Enciklopedije svakako je njena sažetost. Iako se može pohvaliti sažetošću, u njoj ništa nije zaboravljeno, izostavljeno, a ništa ni ne fali. Sve je opisano, izgled puta, boja neba… Sve je zabeleženo, svako razdoblje života i svaki detalj u njemu.
No, celo razdoblje mladosti sažeto je u jednom pasusu, čak pedeset godina života u Beogradu, dobilo je samo pet do šest crtica.
Osnovna poruka “Enciklopedije mrtvih” je misao o tome da u istoriji ljudskih bića ne postoji nikada ponavljanje, sve što se jednom dogodilo, nikada ne može biti ponovljeno. A ono što se na prvi pogled čini da je slično, nije niti približno isto. Svaki je čovek jedna zvezda za sebe, sve se ponavlja nekad i nikad.
“Enciklopedija mrtvih”, spomenik je različitosti, njeni sastavljači prvenstveno gledaju na pojedinačno, a svako ljudsko stvorenje njima je svetinja. Njena funkcija je da istakne neponovljivost svakog bića i jedinstvenost svakog događaja. Smatraju da sa smrću čoveka umire i mnogo događaja. A bez mnoštva ispričanih i naizgled beznačajnih ljudskih sudbina, nema niti prave istine i istorije naroda.
Vrsta dela: zbirka pripovetki
Beleške o autoru
Danilo Kiš bio je prevodilac i književnik. Njegovo ime značajno je u povijesti kako srpske tako i svetske književnosti. Rodio se 1935. godine.
Njegovi najpoznatiji romani su: “Mansarda”, Psalam 44″, “Bašta, pepeo”, “Peščanik” te zbirke pripovedaka: “Rani jadi”, “Grobnica za Borisa Davidovića”, “Enciklopedija mrtvih”, knjige eseja: “Po-etika”, “Poetika, knjiga druga”, “Knjiga polemika Čas anatomije”.
Također, pisao je za pozorište i za televiziju, a radio je i kao prevodilac, prevodeći s mađarskog, francuskog i ruskog jezika.
Njegove knjige prevedene su na mnoge europske jezike i po mišljenju mnogih kritičarima, on pripada najvećim savremenim piscima.
1983. godine napisao je kratku autobiografiju “Izvod iz knjige rođenih”.
Umro je u Parizu, u oktobru 1989. godine.
Autor: M.L.
Ostavite odgovor