Didaskalije

Didaskalije su deo dramskog teksta koje obično stoji u zagradi ili je pisan drugom vrstom slova. Didaskalije imaju pomoćnu ulogu da reditelja, glumca ili čitaoca upozna sa izgledom scene, odnosno ambijentom u kom se događa određena radnja. Takođe, u didaskalijama se objašnjavaju određeni postupci glumca (mimika, gestovi) koji prate monologe i dijaloge same drame.

Didaskalije su obično kratki i jednostavni zapisi, a samo su u retkim slučajevima pisani poetskim stilom i imaju literarnu vrednost. Reč didaskalija potiče od grčke reči didaskalia što znači uputstvo, a nazivaju se još i remarke. Didaskalije predstavljaju piščeve napomene u dramskom tekstu. Sadržaj didaskalija izgovaraju protagonisti i njihova uloga je predočavanje ambijenta i okruženja u kome se odvija dramska radnja. Didaskalije su zapravo beleške i najčešće se pišu kurzivom, predstavljaju govor autora u drami, ali stilski nisu ni slične samom tekstu drame.

Didaskalije su najčešće pisane u formi trećeg lica i to u sadašnjem vremenu, jer se uzima da se radnja uvek događa u sadašnjem trenutku. Tako je i sa samom radnjom drame koja gotovo nikada nema prošlo vreme, već se dramatizacja uvek ostvaruje u prezentu. Iako didaskalije upućuju na način na koji autor želi da radnja bude izvedena, neki tekstovi uopšte nemaju didaskalije. Time nam autor želi staviti do znanja da se ne želi uplitati u sam tok radnje, kao ni u način izlaganja glumaca, niti posao režisera, pa tako ni samom čitaocu ne želi „kvariti“ maštu.

Didaskalije su u staroj Grčkoj označavale zapisnik o pozorišnom nadmetanju koji je sastavljao arhont. U njemu su se nalazili ime arhonta, ime svetkovine ili dvorane u kom je održano takmičenje, imena dramskih pisaca, naslove drama koje su se nadmetale, imena glumaca, članove koji su sačinjavali žiri, kao i rezultat takmičenja, odnosno spisak drama koje su pobedile u nadmetanju.

Ovakvi zapisi, kao što su didaskalije iz starogrčke književnosti, poslužili su Aristotelu u stvaranju njegovog dela „Didaskalije“ koje nije sačuvano u celini. Karakteristično je da su u rimskom periodu didaskalije postale toliko opširne da su se beležili i vremenski uslovi kakvi su bili u vreme izvođenja drame, kao i neke pojedinosti o samim izvođačima na sceni.

Didaskalije osim ovih karakteristika mogu sadržati i podatke o tome koji se rekviziti nalaze na sceni, informacije o osvetljenju, zvucima, muzici i raznim drugim efektima. Ovakve didaskalije ne utiču na razvoj radnje na sceni, ali čitaocima mogu biti od značaja kako bi stvorili sliku i zamisao o atmosferi koja vlada u radnji. Nekada se u didaskalijama mogu pronaći i elementi koji nas mogu uputiti na krajnju ideju same drame.