Biografija

Biografija se naziva još i životopis. To je književni žanr koji opisuje život neke istaknute ličnosti. Biografija sadrži podatke iz života neke stvarne ili izmišljene ličnosti. Ipak za razliku od životopisa biografije sadrže podatke, na primer, datum i mesto rođenja i smrti, podaci o školovanju i zaposlenju, već i neke privatne sadržaje. Ti privatni sadržaji uključuju podatke o porodici, roditeljima i supružnicima osobe, ali i mnogo dublje i intimnije priče, poput priča o ličnim osobinama, nekim vrlinama i manama osobe, njenim osećajima i problemima, te načinima na koji se nosila s njima.

Cilj biografije je da celovito prikaže život izabrane osobe, da nam odgonetn i predstavi njen karakter, da uspostavi vremenski sled događaja i aktivnosti u koje je osoba bila uključena, kao i da oslika društvene prilike koje su se događale tokom njegovog života. Biografija ne podrazumeva samo rekonstrukciju činjenica vezanih za život ličnosti već i pokušaj da se iznete činjenice koherentno obrazlože, zbog čega forma biografije poseduje izvesne crte pripovesti.

Za razliku od autobiografije čiji se sadržaj može dovesti u pitanje i ispitivanje tačnosti njenih navoda, kao u slučaju biografskog romana koji stvarno dopunnjava izmišljenim, forba biografije predstavlja istinitost događaja čija je verodostojnost poverljiva. U pisanju biografije biograf koristi svu raspoloživu građu dnevnike, pisma, memoare, autobiografije, beleške, zapise, arhivsku građu, sećanja savremenika, razne druge knjige, fotografije i slike.

Biografija postaje posebno rasprostranjena u 17. veku iako je poznata još od antike. Prvobitno se pojavljivala uz druge žanrove, sve dok nije postala samostalni književni žanr. Često se javljala uz sage i epove, u kojim su se nalazile biografije vladara i heroja. U antici su je pretežno pisali istoričari. Tokom srednjeg veka razvijaju se posebni oblici biografija – hagiografija i žitije. U njima imamo osnovno religiozno polazište koje preuzima postojeće formalne odlike biografije.

Sa renesansom predmet interesovanja biografa širi se sa vladara i na druge istaknute ličnosti, kao što su umetnici, naučnici, pesnici i drugi. Nakon renesanse, a posebno u 20. veku objavljivanje biografija postalo je jedna od najproduktivnijih grana izadvaštva. Tako se menjala i njena namena, od dokumentarno-istorijske i didaktičke, publicističke i populizatorske i sve do čisto literarnih svrha.

U književnosti postaje naročito zanimljiva u 19. veku, kada se razvija i biografski metod. On se zasniva na tome da se podloga za proučavanje književnoumetničkog dela nalazi upravo u piščevoj biografiji. Moderni i posmoderni romani koriste žanrovske odlike biografije kako bi dokazali istinitost, odnosno da bi problematizovali odnos fikcije i stvarnosti u delu.

Među mnogobrojnim biografijama koje su uticale na razvoj ovog žanra mogu se izdvojiti: „Uporedni životopis“ (1. vek pre nove ere), Đovani Bokačo „Biografije uglednih ljudi i znamenitih žena“, Đorđo Vazari „Život slikara“, Ekerman „Razgovori s Geteom“ i drugi.

U srpskoj književnosti značajni su Vuk Stefanović Karadžić „Žitije Ajduk Veljka Petrovića“, „Miloš Obrenović“, Jovan Skerlić „Jakov Ignjatović“, „Svetozar Marković“, Slobodan Jovanović, Stanislav Vinaver „Zanosi i prkosi Laze Kostića“ i drugi.